Taş Hastalıkları
Böbrek Taşları
- Böbrek taşı, böbrekte idrarı toplayan ve taşıyan sistem içerisinde oluşan sert, kristal benzeri küçük parçalardır.
- Bu taşlar genellikle böbreklerde oluşur, ancak idrar yolları boyunca hareket edebilirler.
- Böbrek taşları, idrar içerisinde bulunan minerallerin veya diğer maddelerin birikmesi ve kristalleşmesi sonucu oluşurlar.
- Böbrek taşları, dünya genelinde oldukça yaygın bir sağlık sorunudur. Böbrek taşı görülme sıklığı Amerika’da yüzde 2-7 ve Avrupa’da yüzde 3-15 iken ülkemizde yüzde 11,1-14,8 arasındadır.
- Üriner sistem taş hastalığının görülme sıklığı cinsiyet, yaşanılan coğrafi bölge, iklim özellikleri, ırk, beslenme alışkanlıkları ve genetik faktörlere göre değişiklik göstermektedir.
Böbrek Taşı İçin Risk Faktörleri Nelerdir?
- Yetersiz su tüketimi: Az su içmek, idrarın yoğunlaşmasına ve taş oluşumuna neden olabilir.
- Beslenme alışkanlıkları: Yüksek miktarda tuz, oksalat ve kalsiyum içeren bir diyet ve aşırı hayvansal protein tüketimi taş oluşma riskini arttırabilir.
- Obezite, şeker hastalığı ve metabolik sendrom: Artmış vücut kitle indeksi, şeker hastalığı gibi durumlar idrarla atılan minerallerin miktarlarında değişiklere sebep olarak ya da hormonal değişiklikler ile taş oluşum ihtimalini arttırabilir.
- Genetik yatkınlık: Ailesinde böbrek taşı olanlarda genetik faktörler nedeniyle taş hastalığı görülme ihtimali artmıştır.
- Bazı hastalıklar: İnflamatuvar barsak hastalıkları, gut, hipertansiyon, bazı böbrek hastalıklarında taş oluşum ihtimali artmaktadır.
- Cinsiyet: Erkeklerde yaklaşık 2-3 kat daha sık görülmekte idiyse de son yıllarda kadınlarda görülme sıklığının artmasıyla bu farkın oldukça azaldığı görülmektedir.
- Etnik köken: Beyaz ırkta genellikle daha sık görülmektedir.
- Yaş: Taş hastalığının görülme sıklığı genellikle 40-60 yaşları arasında daha fazladır.
- Coğrafi bölge ve iklim özellikleri: Kuru ve sıcak iklim koşullarında yaşayanlarda üriner sistem taş hastalığı daha sık görülmektedir. Taş hastalığının sıklığı kuzeyden güneye, batıdan doğuya gidildikçe artmaktadır.
Böbrek Taşı Belirtileri Nelerdir?
Böbrek taşları çoğu zaman belirti göstermeden vücuttan atılır. Ancak belirli bir boyuta ulaştıklarında veya idrar yollarında tıkanıklığa neden olduklarında belirtiler ortaya çıkar.
- Şiddetli sırt ve yan ağrısı: Ağrı genellikle bel veya kaburganın alt kısmında yanlarda ortaya çıkar. Bazen kasıklarda ağrı hissedilebilir.
- İdrar yapma problemleri: İdrar yaparken yanma, sık idrara çıkma, bulanık idrar, tam boşaltamama hissi, kesik kesik işeme gibi idrar problemleri yaşanabilir.
- Bulantı-kusma: Böbrek taşları bazen mide bulantısına ve kusmaya neden olabilir.
- İdrar yolu enfeksiyonları: Böbrek taşları idrar yollarında tıkanıklığa yok açarak enfeksiyon riskini arttırabilir. Ateş, üşüme-titreme, idrar yaparken yanma ve sık idrara çıkma gibi şikayetlere sebep olabilir.
- İdrarda kanama: Bu kanama gözle görülebilir olabileceği gibi mikroskopla saptanabilecek düzeyde de olabilir.
Böbrek Taşı Tanısı Nasıl Konur?
Ayrıntılı bir muayene sonrasında böbrek taşının sebep olabileceği bazı değişiklikleri ya da böbrek taşına sebep olabilecek bazı anormallikleri saptamak amacıyla kan ve idrar tahlilleri yapılır.
Bu tetkikler sonrasında böbrek taşlarını görebilmek ya da sebep olabileceği böbrek değişiklilerini saptamak amacıyla ultrason yapılabilir.
Ancak böbrek taşı tanısında kullanılan en önemli kesin tanı aracı bilgisayarlı tomografidir.
Bilgisayarlı tomografi taşın yerini, boyutunu, şeklini, sertliğini ve böbrekte sebep olduğu değişiklikleri net bir şekilde ortaya koyar.
Böbrek Taşı Nasıl Tedavi edilir?
Böbrek taşlarının tedavisi, taşların boyutu, yeri, türü, yol açtığı belirtiler ve hastanın genel sağlık durumu gibi birçok faktöre bağlı olarak değişebilir. Küçük böbrek taşları bir şikayete sebep olmadan doğal olarak vücuttan atılabilirken bazı taşlar idrar kanalının herhangi bir bölgesinde tıkanıklığa sebep olarak çok şiddetli ağrılara, enfeksiyonlara sebep olabilirler. Tedavide ilk amaç hastanın ağrısını dindirmek ve varsa enfeksiyon tedavisini yapmaktır. Sonrasında taş ile ilgili gerekli müdahaleler yapılabilir.
Bazı küçük boyuttaki taşlar ağrıya sebep olsa da kendiliğinde düşebilecek boyutta ve yerleşimde olabilirler. Bu durumlarda ağrı kesici ve taşın düşmesine yardım eden bazı ilaçlar kullanılarak taşın düşmesi beklenebilir. Aksi durumlarda aşağıda belirtilen yöntemlerden biri kullanılarak taşın tedavisi yapılmalıdır.
Vücut dışı şok dalga tedavisi (ESWL)
ESWL 2 cm’den küçük ve uygun yerleşim yerinde olan taşlarda uygulanabilen bir tedavi yöntemidir. Bu yöntemde, vücut dışından odaklanmış şok dalgaları kullanılarak böbrek taşlarının parçalanması amaçlanır. Amaç, böbrek taşlarını şok dalgaları yardımıyla küçük parçalara ayırarak veya tamamen kırılarak vücuttan daha kolay atılmalarını sağlamaktır. Bu yöntemde hastalara genellikle anestezi uygulanmaz. Genellikle sırt üstü yatar pozisyonda ultrason ya da röntgen ile dışarıdan odaklanmış şok dalgaları bir cihaz yardımıyla taşın üzerine yönlendirilir. Bu şok dalgaları taşa çarptığında enerjiyi taşa aktararak onu parçalarlar. Sonrasında parçalanan ufak taş kırıntılarının doğal yollarla düşmesi beklenir. Bu aşama ağrı kesici ve taşın düşmesine yardımcı ilaç tedavileri verilebilir.
Üreterorenoskopi
Üreterorenoskopi, penis ucundan, idrar yoluna girilerek idrar yolları ve böbreklerdeki taşları inceleme ve tedavi etme amaçlı bir endoskopik yöntemdir. Bu işlem, esnek ve üzerinde kamera olan ince bir tüp şeklindeki üreteroskop kullanılarak gerçekleştirilir. Üreteroskop, idrar yoluna yerleştirilerek taşlara doğrudan ulaşılmasını sağlar. Bu yöntem anestezi altında ameliyathanede uygulanmaktadır. İdrar kanalına üreteroskop ile girilerek tüm idrar yolu gözle görülerek incelenir ve taşın olduğu bölgeye ulaşılır. Taşa ulaşıldığında üreteroskopun içerisinden geçen bir lazer kullanılarak taş, lazer enerjisi ile tamamen kum haline getirilir ve taşın temizlenmesi sağlanır.
Perkütan Nefrolitotomi
Böbrek taşlarını tedavi etmek için kullanılan cerrahi bir prosedürdür. Bu yöntemde, sırt bölgesinden böbreğe doğrudan bir delik açılır ve bu delikten özel bir tüp yerleştirilerek böbrek taşlarına ulaşılır. Bu tüp aracılığıyla taşlar çıkarılır veya parçalanarak vücuttan dışarı atılmaları sağlanır. Perkütan nefrolitotomi özellikle büyük ve karmaşık böbrek taşları olan hastalarda etkili bir tedavi seçeneği olabilir.
Laparoskopik ya da açık ameliyatlar
Açık ya da laparoskopik ameliyatlar, endoskopik yöntemlerin yetersiz kaldığı durumlarda günümüzde nadiren kullanılmaktadır. İyileşme sürecinin uzun olması, ameliyat esnasında ya da sonrasında görülen yan etkilerin fazla olması nedeniyle günümüzde tercih edilme oranı oldukça azalmıştır.
